Kontrole stężenia hormonów są wykonywane z krwi, jednak w odróżnieniu od większości badań, muszą być pobierane w konkretnych oknach czasowych – zależących od cyklu miesięcznego kobiety, jak i pory dnia czy przyjmowanych leków.  Dostępnych badań jest dużo, więc łatwo pogubić się w planowaniu takiej kontroli. Dlatego przygotowaliśmy dla Was krótki poradnik, który powinien rozwiać wszelkie wątpliwości.

Hormony tarczycy

W laboratoryjnej kontroli tarczycy stosowane jest oznaczanie poziomu m.in. TSH, FT3, FT4, przeciwciał anty-TPO, anty-TG i anty-Trab. Badanie nie wymaga od nas specjalnego przygotowania, ale trzeba pamiętać o kilku bardzo ważnych rzeczach.

Na pobranie krwi zgłaszamy się rano, na czczo. Poranna pora badania jest bardzo istotna ze względu na różny poziom hormonów tarczycowych o różnych porach dnia. Bezwzględnie trzeba też pamiętać o odstawieniu hormonów tarczycowych, jak i niektórych innych leków, które przyjmujemy – najlepiej skonsultować ze swoim lekarzem, kiedy i które leki powinniśmy odstawić, żeby nie wpłynęły na wyniki.

Hormony płciowe

FSH - hormon folikulotropowy i LH - hormon luteinizujacy, czyli gonadotropiny

FSH i LH to hormony wydzielane przez przysadkę, regulujące pracę jajników. Występują również u mężczyzn, ale to u kobiet są szczególnie ważne. Kontrolują cykl miesięczny, są niezbędne do zajścia w ciążę, dlatego warto sprawdzać ich stężenie.

Hormony te badamy na początku cyklu miesięcznego, najlepiej ok. 3 dnia. Bardzo ważne jest przestrzeganie tej reguły, bo ilość produkowanych przez przysadkę FSH i LH wzrasta i maleje w zależności od dnia cyklu.

Estradiol

Innym hormonem, na który krew powinna być pobierana w pierwszych dniach cyklu jest estradiol. Należy on do estrogenów, wydzielany jest przez jajniki i przede wszystkim odpowiada za wizualne cechy płci- wzrost piersi, kobiecą budowę ciała czy rysy twarzy i jednocześnie kontroluje wydzielanie gonadotropin w przysadce. Badanie estradiolu wykonujemy między 5 a 9 dniem cyklu.

Progesteron i 17-OH progesteron

Progesteron jako jedyny z opisanych tutaj hormonów badamy w końcowej fazie cyklu - najlepiej między 21 a 25 dniem. To wtedy, tuż przed miesiączką przypada wzrost jego wydzielania. Jest produkowany głównie przez ciałko żółte, czyli formę, którą jajnik przyjmuje po owulacji. Działając na macicę, pobudza on złuszczanie nabłonka - czyli wywołuje okres.

Dodatkowo, zbadać możemy także metabolit progesteronu – 17-0H progesteron. Sprawdzenie jego stężenia zalecane jest w diagnostyce chorób nadnerczy czy hirsutyzmu. Pomimo, że jest to przekształcony progesteron, to badamy go w zupełnie innym momencie – optymalnie w 2-5 dniu cyklu miesięcznego.

Testosteron całkowity i wolny

Nazwa testosteron kojarzy nam się przede wszystkim z mężczyznami, ale warto wiedzieć, że ten hormon produkowany jest także u kobiet! Jego wartości powinny być niewielkie, a każdy znaczący wzrost jego wydzielania jest alarmujący, bo może być konsekwencją różnych stanów chorobowych – np.  PCOS, wrodzonego przerostu nadnerczy. U kobiet z wysokim poziomem testosteronu możemy się spodziewać m.in. problemów z cerą, nadmiernego owłosienia, zaburzeń cyklu miesiączkowego, silnych wahań nastroju.

Dostępne są dwa badania dla testosteronu – stężenie testosteronu całkowitego i testosteron wolny. To drugie zlecane jest, jeżeli wynik testosteronu całkowitego jest niepokojąco wysoki.

Oba te badania powinny być pobierane w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego, przed 14 dniem.

Prolaktyna

Prolaktyna jest wytwarzana głównie w przysadce, dlatego zmiany w ilości jej wydzielania wskazują przede wszystkim na zaburzenia funkcjonowania właśnie tego narządu. Hormon ten odgrywa też ważną rolę w produkcji mleka u mam karmiących piersią i wielu innych procesach, zarówno u kobiet jak i mężczyzn. U zdrowych osób jej stężenie fizjologicznie zmienia się w ciągu dnia, stresie, czy w trakcie aktywności fizycznej.

Dlatego na badanie zgłaszamy się z rana, wypoczęci, staramy się dzień wcześniej nie wykonywać żadnej aktywności fizycznej lub seksualnej, brać ciepłych kąpieli. Warto też przed samym pobraniem posiedzieć ok. 15 minut.

Ważną uwagą jest to, że w trakcie przyjmowania antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej, wykonanie badań na hormony płciowe będzie zupełnie nieuzasadnione.

U Pań cierpiących na nieregularne miesiączki, jeżeli okres nie pojawił się dłużej niż 2 miesiące, badania hormonalne możemy wykonać niezależnie od dnia cyklu.

AMH, czyli hormon anty-Mullerowski

Hormon ten jest wykorzystywany w diagnostyce i leczeniu niepłodności lub PCOS. Badanie to jest o tyle wygodne, że możemy je wykonać w dowolnym dniu cyklu, porze dnia i po posiłku, poziom AMH w żaden sposób nie zależy od fazy cyklu ani przyjmowania hormonalnej antykoncepcji.

Glukoza

Badania stężenia glukozy we krwi powinny być wykonywane przede wszystkim u osób w grupach ryzyka rozwoju cukrzycy – np. otyłych lub pacjentów, u których w rodzinie są osoby chore na cukrzycę. Także pacjenci zgłaszający objawy wskazujące na cukrzycę kierowane są na to badanie. U cukrzyków pomiary glukozy są wykonywane regularnie w celu kontroli przebiegu choroby.

Ze względu na to, że po posiłku lub aktywności fizycznej stężenie glukozy w krwi rośnie, na badanie koniecznie trzeba zgłosić się z rana, na czczo, po co najmniej kilku godzinach niejedzenia.

Ścisły związek wydzielania insuliny z ilością glukozy w krwi, powoduje, że zasady badania tego hormonu są takie same jak dla glukozy.